Bazen bir aile üyesi bizi ziyaret eder ve evimizde fark etmediğimiz karakteristik bir aroma algıladığını iddia eder. Yine de diğer zamanlarda ortamın kokuları dayanılmaz derecede yoğundur; örneğin, bir restoranın üstünde yaşıyorsak. Bunun nedeni iki zıt süreçten kaynaklanmaktadır. tekrar tekrar bir uyarana maruz kaldığımızda devreye girer: alışma ve duyarlılık.

Bilişsel olarak ne kadar gelişmiş olursak olalım, insanların hala birer hayvan olduğunu ve bazı ortak temel süreçlerimizin olduğunu unutamayız. Alışma ve duyarlılaştırma iki ayarlama mekanizmasıdır.İçinde yaşadığımız gibi uyarıcılarla dolu bir ortamda davranışlarımızı düzenlememize izin veren sinir sistemi olan tüm organizmalarda bulunur. Bu konuda daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, sizi okumaya devam etmeye davet ediyoruz.

Tepki mekanizmaları olarak alışma ve duyarlılık

Alışma ve duyarlılaşma iki temel ön ilişkisel öğrenme sürecitüm hayvan türlerinde bulunur. Çevresel uyaranların ne kadar alakalı olduğuna bağlı olarak yanıt vermemize (veya vermememize) yardımcı olduklarından, çevrede işlev görebilmek için gerçekten yararlıdırlar.

Günlük hayatımızda bu süreçlerin sayısız örneğini buluruz. Ama tam olarak nelerden oluşuyorlar?

alışma

alışma olarak tanımlanır Ortaya çıkan bir uyarana tekrar tekrar maruz kalmaya tepkide azalma. Günden güne çok sayıda uyaranla çevrili olduğumuzu ve hepsine dikkat etmemiz gerekseydi çok verimsiz olacağımızı aklımızda tutalım. Bu nedenle alışkanlık, onların varlığına “alışmamızı” sağlar ve artık onlara katılmak için enerji ve kaynak harcamayız.

Evimizin artık algılayamadığımız o özel aroması ya da trafik gürültüsüyle başımıza gelenler: işlek caddelerde yaşayanlar bunu neredeyse hiç fark etmiyorlar.

Bu aynı zamanda kişilerarası ilişkilerde de olur. Örneğin, bir çocuğa sürekli şunu yap ya da yapma desek, sonunda taleplerimize kulak asmaz. Öte yandan, bu kelimeyi kritik ve özel durumlar için saklarsak, etkisi çok daha fazla olacaktır.

Yetişkinler arasında da alışkanlık geliştiririz ve kesinlikle bunun başınıza geldiği bir anı hatırlarsınız. Örneğin, zamanını şikayet ederek geçiren mağdur bir aile üyeniz varsa, tutumu sizi etkilemeyi bırakır ve sözleri artık sizi etkilemez.

Duyarlılık

Şimdi, bunun tam tersinin olduğu durumlar var: Bir uyarana ne kadar çok maruz kalırsak, bizi o kadar rahatsız eder ve bize o kadar yoğun görünür. Alışmak yerine sanki her seferinde daha fazla tepki vermemizi sağlıyor.

Örneğin, bir bebek ağladığında kulaklarımızı tıkayamayız, aksine ağlamak sinirlerimizi daha da gerginleştirir. Ya da evimizin yanında inşaat olduğunda gürültü giderek daha fazla rahatsız edici hale geliyor.

Birkaç maruziyetten sonra aşırı tepki verdiğimizi söyleyebiliriz, çünkü zaten duyarlıyız. Böylece, duyarlılık oluşur bir uyarana tekrar tekrar maruz kalmaya karşı artan tepki.

İkili süreç teorisi: Cevabımız neye bağlı?

Bu noktada, görünüşte zıt olan bu iki sürecin nasıl bir arada var olabileceğini merak ediyorsunuzdur. Neden uyarana tekrar tekrar maruz kalmak bazı durumlarda yanıtı artırırken diğerlerinde azaltır? Anahtar, Groves ve Thompson’ın ikili süreç teorisinde bulunur.

Bu teori, alışma ve duyarlılaşmanın birbirini dışlayan iki süreç olmadığını anlar; aslında, aynı anda başlatılabilirler, çünkü Farklı sinirsel süreçlerin ürünüdürler.

Alışma, ortaya çıkaran bir uyaran sunulduğunda etkinleştirilen ER (uyaran-tepki) sisteminde gerçekleşir. Duyarlılık ise, yalnızca uyaran çok fazla heyecana neden olduğunda etkinleştirilen sözde “durum sistemi”ni takip eder.

Bu yüzden çok yoğun uyaranların (örneğin, yüksek seslerin) duyarlılığa neden olma olasılığı daha yüksektir yumuşak olanlardan (normalde alışmaya neden olan). Verdiğimiz yanıtı etkileyen başka faktörler de var; örneğin, yorgun veya öfkeliysek ya da durum duygusal olarak uyarıcıysa, duyarlılığın hakim olması daha olasıdır.

Her durumda, verdiğimiz cevap her iki işlemin de net etkisidir. (alışkanlık ve duyarlılık) ve her özel durumda hangisinin diğerine üstün geldiğine bağlıdır.

Alışma ve duyarlılaşma iki uyarlanabilir fenomendir.

Belki bazen, oğlumun ağlaması ya da her sabah çalan çalar saatin bizi çok fazla rahatsız etmemesi için hassasiyetten kurtulmak istediğimizi düşünüyoruz. Ya da belki alışkanlıktan kurtulmak, partnerimizde ya da işimizde monotonluğun yerleşmesini önlemek için uyarıcı olmayı bırakmak.

Ancak, her iki süreç de gerekli ve faydalıdır, Günlük bazda daha çevik bir şekilde çalışmamıza, olası tehlikelere karşı tetikte olmamıza ve enerji ve zihinsel kaynaklarımızı buna ihtiyaç duymayan şeylere harcamaktan kaçınmamıza izin veriyorlar.

Alışkanlık ve farkındalık: çevreye tepki vermenin iki yolu girişi ilk olarak 1ipucu.net Uzmanlardan İpuçları Blog’da yayınlandı.